Ξερά Κουκιά με Ασκολύμπρους

Οι ασκολύμβροι, το κοινότατο στην Κρήτη και όχι μόνο, αγκάθι με το κατακίτρινο άνθος (Scolymus hispanicus), είναι  γνωστή και αγαπημένη νοστιμιά για τους Κρητικούς. Το ασκολύμβρι είναι γνωστό στη Μεσόγειο από την αρχαιότητα.

Ο Θεόφραστος, ο φιλόσοφος και βοτανολόγος του 4ου αι. π.κ.ε. και ο Διοσκουρίδης, συγγραφέας του 1ου αι. μ.κ.ε. που συνέταξε πεντάτομη εγκυκλοπαίδεια για τα βότανα με ιατρικές ιδιότητες και οι δυο τους έχουν σε μεγάλη εκτίμηση το φυτό αυτό, τόσο για τη γεύση του όσο και για τις ευεργετικές για την υγεία -όπως πιστεύουν- ιδιότητές του. Ο Διοσκουρίδης, μάλιστα, συνιστά να ψήνεται, όπως τα σπαράγγια.

Τ’ ασκολύμβρι βασικά φύεται άγριο, ενώ τελευταία άκουσα πως καλλιεργείται πειραματικά, αλλά πουλιέται μόνο στις αγορές της Κρήτης. Φυτρώνει σε λόφους και χωράφια σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, πρέπει όμως να ξέρει κανείς πώς να το μαζέψει δίχως να το καταστρέψει και ποιο μέρος της ρίζας και των νεαρών του βλαστών ξεχωρίζονται και τρώγονται. Εκτός από τους Κρητικούς, ασκολύμβρους τρώνε και οι Ισπανοί, κυρίως σε ανοιξιάτικα μαγειρευτά.

Στην Ανδαλουσία το βάζουν και σε σαλάτες και ομελέτες και το λένε tagarina, ενώ, σύμφωνα με μαρτυρίες που βρήκα στο διαδίκτυο, στη Σαλαμάνκα του 16ου αι. το τρώγανε ωμό ή σε μαγειρευτά. Πάντως, στις φωτογραφίες που βρήκα, το ισπανικό Scolymus μοιάζει αρκετά διαφορετικό από εκείνο της Κρήτης. Σήμερα στην Κρήτη, το ασκολύμβρι –ή οι ασκόλυμβροι, όπως αποκαλούνται στο νησί- είτε γίνεται τουρσί και σερβίρεται σαν συνοδευτικός μεζές με τη ρακί, είτε μαγειρεύεται με κατσίκι.

    Ξερά Κουκιά με Ασκολύμπρους, αβοκάντο και λεμόνι: Στην συνταγή μας σήμερα απλά έχουμε βράσει σε νερό (χωρίς αλάτι) τα κουκιά αφού τα μουλιάσαμε όλη την νύχτα σε κρυο νερό. Βράζουμε και τους ασκολύμπρους σε νερό αλατισμένο, και τα συνδιάζουμε σ’ένα ζεστό πιάτο συνοδεύοντας με αβοκάντο λάδι και λεμόνι. Πίνουμε το νερό από τους ασκολύμπρους με μπόλικο λεμόνι.

Τα κουκιά μπορούν να θεωρηθούν τα όσπρια του «περιθωρίου», γιατί δεν είναι «συμβατά» με όλους τους ανθρώπινους οργανισμούς (κυάμωση είναι μια δυσανεξία προς τα κουκιά οφειλόμενη σε έλλειψη ενός ενζύμου). Κρύβοντας όμως κάτω από τη σκληρή σάρκα τους έναν νόστιμο, βελούδινο καρπό, έχουν και αυτά το δικό τους πιστό κοινό. Όταν σερβίρονται με ξίδι και λαδορίγανη, είναι μεζές ταιριαστός με ρετσίνα, ενώ, όταν είναι μαγειρεμένα με ντομάτα, κρεμμύδι, σκόρδο και δάφνη, δεν αρνούνται ένα γοητευτικό, αντίστοιχα, βελούδινο κρασί, όπως ένα Merlot.

Τα κουκιά είναι ένα θρεπτικό όσπριο που μαγειρευόταν σε πήλινα τσικάλια,  με σκέτο νερό κι αλάτι και σερβιριζόταν με σκέτο ελαιόλαδο. Έτσι συνδέθηκε με τη φτώχεια και την πείνα περασμένων εποχών. Ίσως γι αυτό είναι  υποτιμημένο όπως δείχνει η φράση «κουκιά τρώει- κουκιά μαρτυρά» που χρησιμοποιείται σ’ όλη την Ελλάδα.

Η αλήθεια είναι ότι είναι πολύ πλούσια σε πρωτεΐνες, φυλλικό οξύ και φυτικές ίνες.  Εξάλλου,  δεν παύει να είναι ένα νόστιμο καλοκαιρινό όσπριο που δεν τρώγεται σαν σούπα αλλά σε θερμοκρασία δωματίου ή ακόμη και κρύο.

Αφουγκραστείτε να σας πω τση πείνας το τραγούδι,

άπου ‘χει νου να το γροικά και λοΐσμό ν’ ακούει:

0ι μαύρες απακιάσανε, οι γι άσπρες εχλωμιάναν,

και τα καημένα τα ορφανά στσι δρόμους εποθάναν.

Τα στριψουλίδια κι ο χυλός κι η βρούβα η καημένη,

εκείνη μας εγλίτωσε εκείνο το σεφέρι.

Κι η βρούβα εξεπούλιασε και πάει στη δουλειά τζη,

και των κουκιών παράγγειλε παραγγελιά μεγάλη:

«Κουκιά, μην αποκάμετε ώστε να βγει κριθάρι,

κι όχι κριθάρι μοναχό, μόνο ταγή και στάρι».

Κι η πείνα επαράστεκε πάνω σ’ ένα κλωνάρι:

«Καημοί σας, κακορίζικοι, ανέ γιαγείρω πάλι».

Ριζίτικο τραγούδι που δηλώνει τη συνέχεια και την εποχικότητα στη χρήση των αγαθών της γης. Με το που τελειώνανε και ξεσταχυάζανε οι βρούβες, άρχιζε η εποχή των κουκιών και όταν τέλειωναν τα κουκιά άρχιζαν τα δημητριακά και ο κόσμος είχε κάτι να τρώει.

Τα κουκιά είναι ένα αρχαίο όσπριο, που καλλιεργείται από τον άνθρωπο από το 6000 π.κ.ε. Πολύ δημοφιλές στους Έλληνες από τα αρχαία χρόνια, είχε χάσει λίγο την αίγλη του στα χρόνια της δανεικής ευημερίας – για κάποιο λόγο θεωρείτο τρόφιμο της φτωχολογιάς, όπως και όλα τα όσπρια.

Τα κουκιά μαγειρεύονται είτε χλωρά είτε ξερά. Αν θέλουμε να τα καταναλώσουμε χλωρά, τα μαζεύουμε 10 μέρες μετά το δέσιμο του καρπού – περίπου 85 μέρες μετά τη φύτευση. Αν οι λοβοί έχουν αρχίσει να κιτρινίζουν, τότε αφήνουμε τα κουκιά να ωριμάσουν για να τα μαζέψουμε όταν οι λοβοί αρχίσουν να ζαρώνουν. Οι περισσότεροι προτιμούν τα τρυφερά πράσινα κουκιά ως λαχανικά και όχι τα ξερά που είναι πια όσπρια. Οι μικροί ανώριμοι λοβοί τρώγονται ολόκληροι ακριβώς όπως τα φρέσκα φασολάκια. Συνήθως όμως οι καρποί αφαιρούνται και χρησιμοποιούνται μόνο αυτοί στο μαγείρεμα.

Η θρεπτική αξία των κουκιών: Κάθε καρπός περιέχει νερό 72%, πρωτεΐνες 8%, υδατάνθρακες 20%, φυτικές ίνες 5%, φυτικά έλαια 1%. Είναι επίσης πλούσια σε φολικό οξύ (104 mg ανά 100 γραμμ.), φωσφόρο, μαγγάνιο, μαγνήσιο, χαλκό, κάλιο, νάτριο, σίδηρο. Περιέχει επίσης τα λιπαρά οξέα ω6 (152 mg ανά 100 γραμμ.) και ω3 (12.0 mg ανά 100 γραμμ.)

Τα κουκιά ήταν πολύ σημαντικά για τους Έλληνες: Ο ίδιος ο Όμηρος τα αναφέρει στα έπη του, ενώ συνεχίζουμε να τα βρίσκουμε σε αρχαιολογικές ανασκαφές, καθώς τα ξερά κουκιά αντέχουν πολύ στον χρόνο. Οι αρχαίοι Έλληνες τα μαγείρευαν με διάφορους τρόπους και τα σερβίριζαν με ξύδι ή τα έκαναν πουρέ. Αναμειγμένα με ελαιόλαδο και με τη συνοδεία μιας φέτας ψωμιού προσέφεραν στους αρχαίους μια θαυμάσια πηγή θρεπτικών συστατικών.

Τα ξερά κουκιά τρώγονταν και σαν σνακ μαζί με κρεμμύδια, σκόρδα και ρεβίθια (Σίγουρα, κάποιες διατροφικές συνήθειες των αρχαίων μάλλον ενοχλούν τις σημερινές “σοφιστικέ” προτιμήσεις μας).

Πολλές φορές, τα κουκιά τρώγονταν στη διάρκεια θεατρικών παραστάσεων, όπως στα νεότερα χρόνια ο πασατέμπος, τα στραγάλια και το ποπ-κόρν. Οι πεινασμένοι θεατές που παρακολουθούσαν ολημερίς κωμωδίες και τραγωδίες, τιθάσευαν την πείνα τους με ξερά κουκιά. Και αν το θεατρικό έργο που παρακολουθούσαν ή οι ηθοποιοί δεν τους ικανοποιούσαν, μαζί με τα μαξιλάρια που κάθονταν έριχναν στους ηθοποιούς και τα κουκιά τους!

Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τα κουκιά και σαν πούλια σε επιτραπέζια παιχνίδια. Εκείνη όμως η χρήση των κουκιών που η ανάμνησή της φτάνει ολοζώντανη μέχρι τις μέρες μας ήταν η εκλογική τους αξιοποίηση. Καθώς τα κουκιά μπορούν γενικά να χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τα ανοιχτόχρωμα (λευκά) και τα σκουρόχρωμα (μαύρα), οι αρχαίοι τα χρησιμοποιούσαν σαν ψήφους – τα λευκά για να υποστηρίξουν έναν υποψήφιο και τα μαύρα για να τον καταψηφίσουν.

Έτσι ακόμα και σήμερα συνεχίζουμε να λέμε για έναν αποτυχόντα υποψήφιο: “Τον μαύρισαν!” ή ότι “τα κουκιά είναι μετρημένα”, όταν εκ των προτέρων οι ψήφοι δεν φτάνουν, ή “πόσα κουκιά πήρε ο τάδε υποψήφιος;”.

Το Μυστικό των Κουκιών απο την αρχαιότητα μέχρι σήμερα: Μεταξύ των μυστηριωδών «Ακουσμάτων» που ο Πυθαγόρας δίδασκε στους μαθητές του, κανένα δεν ξεσήκωσε διαλόγους και σχολιασμούς, όσο το περιβόητο «κυάμων απέχου». Η καταγωγή της προτροπής αυτής είναι αιγυπτιακή. Οι Αιγύπτιοι ιερείς, όπως ο Ηρόδοτος αναφέρει (Βιβλ. ΙΙ, κεφ. 37) απαγόρευαν αυστηρά την χρήση κουκιών, γιατί θεωρούσαν ακάθαρτο το φυτό αυτό. Ο Σέξτος ο Εμπειρικός λέει: «Οι Αιγύπτιοι ιερείς ευκολότερα θα έτρωγαν τις σάρκες των γονέων τους, παρά θα αποφάσιζαν να φάνε αυτά τα όσπρια».

Ο Πυθαγόρας εξ αιτίας των διδασκαλιών αυτών που έμαθε στην Αίγυπτο, παραδέχτηκε την αποχή αυτή, και έτσι πολλοί από τους μαθητές του προτίμησαν να θανατωθούν μαρτυρικά, από το να προδώσουν αυτό το μυστικό. Παράδειγμα η ηρωϊκή Τιμύχα απο την Σπάρτη, σύζυγος του Μιλλία του Κροτωνιάτη, η οποία προτίμησε να κόψει τη γλώσσα της από φόβο μη λυγίσει από τα βασανιστήρια και προδώσει το μυστικό των κουκιών.

Ένας από τους πιο παράδοξους μαθητές του Διδασκάλου, ο θυελλώδης Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος, τονίζει σθεναρά: «Δειλοί, πάρτε τα χέρια σας από τα κουκιά». («Δειλοί, πάνδειλοι, κυάμων απο χείρας έχεσθαι»). (Καθαρμοί, Diels, αποσπ. 141).

Περιορισμοί τέτοιοι αναφέρονται κι από τον Ηρόδοτο, για τους ιερείς της Δήμητρας και του Διός.

Α) Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς (Στρωματείς ΙΙΙ), αναφέρει: «Οι Πυθαγόρειοι απαγορεύουν μυστηριωδώς την κατανάλωση κουκιών, όχι γιατί το όσπριο προκαλεί ταραχώδη όνειρα, ούτε επειδή το σχήμα του μοιάζει με το ανθρώπινο κεφάλι, αλλά μάλλον επειδή τα κουκιά οδηγούν στην μη-γονιμότητα των γυναικών που τρέφονται με αυτά».

Ο Θεόφραστος στο βιβλίο του για τα «Φυσικά ζητήματα» αναφέρει «τα κουκιά που ρίχνονται γύρω από τις ρίζες μικρών δέντρων, τα ξεραίνουν, και όσα οικόσιτα ζώα τρέφονται διαρκώς με κουκιά γίνονται στείρα».

Β) ΟΚικέρωνας (De Divinatione, II. Διογεν. Λαέρτ. VIII, 24) είχε την πεποίθηση ότι τα κουκιά εμποδίζουν τους ανθρώπους να έχουν μαντικά όνειρα, προκαλώντας εφιάλτες.

Γ) Ο Πλούταρχος (Ρωμαϊκά προβλήματα, αρ. 95) αναρωτιέται κι εκείνος, γιατί όσοι αφιερώνονται στην εγκράτεια, είναι υποχρεωμένοι να απέχουν εξ ολοκλήρου από αυτά τα φυτά. Και απαντά: «Άραγε αυτό είναι συνέχεια της συνήθειας των Πυθαγορείων, που απέφευγαν τα κουκιά για τα γνωστά αίτια, όπως απέφευγαν τα μπιζέλια και τα ρεβίθια, εξ αιτίας της συνάφειας των ονομάτων με την Λήθη και το Έρεβος;

Ή εξ αιτίας του ότι κατά τα νεκρικά δείπνα και τις νεκρικές επικλήσεις χρησιμοποιούνται αυτά τα όσπρια; Ή μάλλον επειδή για να αντέξει κάποιος στην εγκράτεια, πρέπει να έχει το σώμα καθαρό και όχι επιβαρυμένο. Γνωστό επιπλέον είναι ότι τα όσπρια παράγουν αέρια και τότε είναι απαραίτητο να χρησιμοποιεί κάποιος συχνά καθαρτικά και πλύσεις. Ή επειδή εξ αιτίας της πρόκλησης αερίων τα όσπρια αυτά υποκινούν στην ανώμαλη λαγνεία;»

Δ) Ο Ιπποκράτης (περί Διαίτης βιβλ. ΙΙ κεφ. 4) περιγράφει με την ίδια βεβαιότητα ότι τα κουκιά προκαλούν εντερικά αέρια και από αυτόν τον λόγο συνθλίψεις των σπλάχνων. «Δεν χρειαζόταν κάτι άλλο», αναφέρει ο Dacier «για να τα αντιπαθεί ένας λαός όπως οι Αιγύπτιοι, που καθάριζαν το σώμα τους τρεις φορές το μήνα με καθαρτικά και εμετικά, γιατί θεωρούσαν πολύ σωστά, ότι όλες οι ασθένειες προέρχονται από τις τροφές».

Ο Dr. Bertholet στο ενδιαφέρον βιβλίο του «Le Vegetarisme et l’ Occultisme» (Lausanne, Amorc 1938), συνοψίζει την ιατρική παράδοση για τον ρόλο των κουκιών στην διατροφή του ανθρώπου, ως ακολούθως: «O Dr. Carton», αναφέρει, «χαρακτηρίζει τα κουκιά αλκαλική τροφή (Mineralisateur) και τροφή που αποκαθιστά. Τα μικρά κουκιά δεν πρέπει να υποτιμώνται γιατί έχουν ιδιαίτερα αλκαλικές ιδιότητες».

Ο Διοσκουρίδης θεωρεί τα κουκιά ιδιαίτερα αερογόνα και δύσπεπτα: «Η πέψη τους είναι δύσκολη, προκαλούν όνειρα τρόμου (εφιάλτες) και προκαλούν βήχα. Είναι κατάλληλα ενάντια στην δυσεντερία. Επειδή είναι πλούσια σε ουσίες λευκωματούχες, δέον είναι να χρησιμοποιούνται με ιδιαίτερη προσοχή απο ανθρώπους με αδύνατο πεπτικό σύστημα. Σε μεγάλες ποσότητες, δημιουργούν ουρικές τοξικές ουσίες».

Η Σχολή του Σαλέρνου αναγνωρίζει και άλλες ιδιότητες:

«D’ un flot de lait, la feve inonde la mamelle?

elle amollit et dompte un cheveu trop rebelle?

le sang d’ une piquire par elle est arretée

et son eau de l’ arthrite adoucit la douleur».

Ήγουν, τα κουκιά αυξάνουν το γάλα της γυναίκας που έχει γεννήσει, μαλακώνουν και δυναμώνουν τις τρίχες του κεφαλιού, σταματούν τις αιμορραγίες που προκαλούνται από τσιμπήματα, και σταματούν τον πόνο από την αρθρίτιδα. Αλλά ο γνωστός γιατρός, αναφέρει και άλλη ιδιότητα των κουκιών, ότι έχουν αφροδισιακές ιδιότητες, οι οποίες υπογραμμίζονται στο λαϊκό γνωμικό:

«les feves sont en fleur les fous en vigueur

feves fleuries temps de folies».

(Τα κουκιά είναι σε άνθιση είναι τρελά σε ισχύ

κουκιά ανθίζουν καιρός για τρέλες.)

Να ήταν αυτός ο λόγος που ο Πυθαγόρας απαγόρευε στους μαθητές του την χρήση των κουκιών; Άραγε φοβόταν το άρωμα του λουλουδιού τους, η ενέργεια του οποίου ήταν αίτιο καταστολής κάθε αντίδρασης;

Ο Ιεροκλής στα υπέροχα σχόλιά του στα Χρυσά Έπη των Πυθαγορείων, μας θυμίζει ότι κάθε σύμβολο έχει και κρυφή έννοια, μυστική εσωτερική σημασία, πέραν της γραμματικής. Συνεπώς πρέπει υπάρχει και απόρρητη έννοια στην απαγόρευση των κουκιών. Ας εξετάσουμε κατά σειράν τις αναφερόμενες πιθανές σημασίες:

1) ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ: Ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός (Λόγος ΧΧΙΙΙ, 535) αιτιολογεί την απαγόρευση στο ότι δεν πρέπει να εμπλεκόμαστε στην πολιτική και τις ηγετικές δημόσιες θέσεις ή αξιώματα. Όντως στην αρχαιότητα οι πολιτικοί αρχηγοί εκλέγονταν με ψήφους άσπρων και μαύρων κουκιών.

Με άλλα λόγια η επιθυμία του Διδασκάλου ήταν οι μαθητές του να αποφεύγουν την πλεονεξία και τις προστριβές που δεν είναι δυνατόν να αποφευχθούν, κατά τα δημόσια αξιώματα. Ή πιθανώς ήθελε να τους απομακρύνει από κάθε συνεργασία με τον βέβηλο κόσμο, ώστε να επιδοθούν αποκλειστικά στην χωρίς συμφέρον έρευνα των πνευματικών αληθειών.

Και ο Πλούταρχος ερμηνεύει ανάλογα (Περί Παίδων Αγωγής, 12 Ε). Γνωστό είναι σε τι εκβιασμούς και διαμάχες οδηγούσαν οι πολιτικές διαφορές και οι εκλογές στην εποχή του.

Ο Ξενοφών στα Απομνημονεύματά του (Βιβλ. Ι, 2, 9) σημειώνει την ειρωνική αντιμετώπιση του Σωκράτη στην διαφθορά των πολιτικών της εποχής του.

Ο Διογένης ο Λαέρτιος, τέλος, (VIII, 34) σχολιάζοντας την γνώμη του Αριστοτέλη, λέει κι εκείνος ότι τα κουκιά θυμίζουν τα τυχερά παιχνίδια και τις μεθόδους της ολιγαρχίας.

2) ΣΗΜΑΣΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ: Η εξωτερική εμφάνιση του απαγορευμένου φυτού, γέννησε πολλές σκέψεις που επαναλαμβάνουν οι Λουκιανός (Vita Auct. 6), Aulus Gelius (IV, 11, 10) και Αριστοτέλης.

Το λουλούδι των κουκιών θυμίζει κατά τη γνώμη τους τα γεννητικά όργανα και η ομοιότητα αυτή μπορεί να δημιουργεί κατώτερες σκέψεις στους μύστες. Άρα το να μην ασχολούμαστε με τα κουκιά σημαίνει να απέχουμε από την τυραννία των  αισθήσεων.

3) ΣΗΜΑΣΙΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ: Άραγε τα κουκιά είχαν και κάποια μυστική θρησκευτική ιδιότητα; Η μελέτη των αρχαίων κειμένων δείχνει να συμφωνεί. Οι Πορφύριος και Ιππόλυτος σημειώνουν στις ανθρωπογονικές θεωρίες του Αντωνίου Διογένους και του Ζαράτα, οτι στην αρχή ο άνθρωπος και ο κύαμος (το κουκί) είχαν εμφανιστεί μαζί και ότι και οι δύο είχαν προκύψει από το ίδιο Χάος μέσω της ίδιας διεργασίας. (Πορφύριος Β. Πυθ. 44, Ιππόλυτος, Κατά Αιρέσ. Ι, 2, 14).

Ο Πλίνιος (Φυσική Ιστορία XVIIIM 18) δεν είναι που αποκαλεί τα κουκιά «υποδοχείς των ψυχών των νεκρών»;

Οι Ρωμαίοι έριχναν κουκιά έξω από τα σπίτια τους, με την λήξη της ετησίου εορτής των Lemures, θέλοντας με αυτό να στείλουν τις ψυχές των νεκρών στις υπεδάφιες κατοικίες τους.

Άραγε μέσω της μυστικής ενέργειας των κουκιών ετελείτο το μεγαλειώδες Μυστήριο της μετενσάρκωσης;

Κάποια παλιά ινδική παράδοση που αναφέρεται στην Chandoya Upanishad (Ιδέ J. Levi: La Legende de Pythagore de Grece en Palestine, σ. 180) βεβαιώνει: «Οι προς μετενσάρκωση ψυχές, πέφτουν από τον ουρανό με τη βροχή και αναγεννώνται με μορφή ρυζιού, σπόρων ή κουκιών και εισέρχονται έτσι μαζί με τις τροφές στον οργανισμό του πατέρα τους». Πιθανόν το άρωμα των κουκιών, που θυμίζει το άρωμα του σπέρματος του άνδρα, οδήγησε τους Αρχαίους σε αυτή την περίεργη θεωρία;

Ο Πορφύριος και οι Ορφικοί υπονοούν το μυστήριο αυτό. Έτσι αντιλαμβανόμαστε την αποφυγή των κουκιών από τους Αιγύπτιους ιερείς, που είναι ο παράγοντας των δυσάρεστων μετενσαρκώσεων και την απόλυτη βεβαίωση του στίχου ελληνικού που αναφέρει ο  Λουκιανός (Νεκρικοί Διάλογοι XII, 2) «να τρώει κάποιος κουκιά, είναι σαν να τρώει το κεφάλι ενός προγόνου του στο στάδιο της μετενσάρκωσης».

Συνεπώς η κατανάλωση των κουκιών, δεν είχε απλά κοινωνική ή βιολογική σημασία, αλλά σχετιζόταν με το σοβαρότερο μυστικό των Αιγυπτίων ιερέων, για την μετενσάρκωση των ατελών ψυχών που υφίστανται την σκληρή δοκιμασία της νέας ενσάρκωσης.

Οι ειδικοί μπορούν να συζητήσουν για την φύση της ψυχής αυτής και να καταλήξουν οτι ο ρόλος των κουκιών αναφέρεται απλώς στην ψυχή του ατόμου (AME et Psyche Individuelle) η οποία στο ανθρώπινο ον είναι σεληνιακής προέλευσης και πρέπει να αποφεύγουμε να την συγχέουμε με τον Πνευματικό Νου (Nous Spirituel) όντα ηλιακής προελεύσεως, και του οποίου η πρώτη είναι απλά ο φορέας.

Ούτως ή άλλως η προαναφερθείσα ερμηνεία για την απόλυτη απαγόρευση του Διδασκάλου, φωτίζει με ενδιαφέροντα τρόπο τον μυστικό μηχανισμό των μεταθανάτιων περιπλανήσεων. Η αντιστοιχία της αιγυπτιακής δοξασίας με την ινδική παράδοση είναι εμφανής. Σίγουρα δεν είναι νέα.

Το ενδιαφέρον της μυστηριώδους αυτής μαγικής δράσης των κουκιών, είναι μεγάλο. Αποδεικνύει ότι οι Αρχαίοι δεν παραδέχονταν ομόφωνα την απλοϊκή θεωρία της ενσάρκωσης της ψυχής την στιγμή που το νεογέννητο έβγαζε την πρώτη του φωνή, όπως δίδασκαν κάποιοι Πυθαγόρειοι. Η μετενσάρκωση είναι φαινόμενο πιο περίπλοκο και πιο εκτεταμένο στο χρόνο.

Ο πατέρας, ο γεννήτορας, απορροφά την νέα ψυχή μέσω της κατανάλωσης κάποιων τροφών, φορτισμένων με την ζωντανή αυτή πραγματικότητα. Ο ίδιος θα αποθέσει το έμψυχο σπέρμα, στο κατάλληλο περιβάλλον, εξασφαλίζοντας την διαιώνιση του είδους και της ζωής. Είναι άξιο προσοχής ότι κατά την εποχή που διατυπώθηκε αυτή η θεωρία, δεν ήταν τίποτα επίσημα γνωστό από όσα ανακάλυψαν έπειτα για την διαδικασία της γονιμοποίησης.

Βέβαιο είναι, ότι οι γεννήτορες έτρωγαν και άλλες τροφές εκτός από κουκιά. Γιατί μόνο αυτά αναφέρονται στο Άκουσμα του Διδασκάλου; Άραγε επειδή με την μορφή τους θυμίζουν το αυγό από το οποίο προέκυψε ο Κόσμος και από το οποίο πρόκειται μία ημέρα να βγει κι ο μικρός άνθρωπος; Ή επειδή μάλλον οι Αρχαίοι διαφύλασσαν στα κουκιά το οδυνηρό προνόμιο να είναι συνεργοί στην μετενσάρκωση των ιδιαίτερων μοχθηρών ψυχών;

Η ρωμαϊκή παράδοση φαίνεται να επιβεβαιώνει αυτή την ερμηνεία. Οι Λεμούρες συμβολίζονταν με τα κουκιά και ποτέ δεν συγχέονταν με τους Λάρες. Οι τελευταίοι ήταν προστάτες ειρηνικοί της οικογενειακής εστίας, ενώ οι πρώτες πνεύματα ανεπιθύμητα και κακοποιές λάρβες.

Γιόρταζαν τις Λεμούρες μόνο τη νύχτα. Οι Ναοί έμεναν κλειστοί, για να μη τύχει και καταφύγουν μέσα σε αυτούς. Προκειμένου να καθαρίσουν τα σπίτια από κάθε κακή επίδραση, ζητούσαν από τις περιπλανώμενες ψυχές, τις Λεμούρες, να μη ταράξουν την ειρήνη των κατοίκων. Θυσίαζαν σε αυτές την νύχτα της 9ης Μάη.

Ακόλουθα, τα μεσάνυχτα, ο αρχηγός της οικογένειας έριχνε κουκιά στο πυρ του βωμού, έδιωχνε με τα χέρια του αόρατα φάσματα, έπλενε τα χέρια του με καθαρό νερό, έπαιρνε στο στόμα του άλλα κουκιά, τα έφτυνε στις παλάμες του και τα έριχνε πίσω του, λέγοντας τον εξορκισμό που είχε καθιερωθεί:

«Με αυτά τα κουκιά απαλλάσσω τον εαυτό μου και τους δικούς μου». Έπειτα όλο το σπίτι αντηχούσε από τρομερό θόρυβο: χτυπούσαν τα μεταλλικά τους σκεύη, τις χύτρες τους, φωνάζοντας προς τους Λεμούρες να φύγουν από το σπίτι και να αφήσουν ήσυχους τους κατοίκους. (Ovidius Fast. V, 429, Πλίνιος, Φυσική Ιστορία XVIII, 119, Aulus Gelius: Nocte Atticae X, 15, 2).

Αυτό το παλιό έθιμο των αρχαίων Ρωμαίων είναι πολύ διδακτικό και δείχνει στενά συναφές με το κοινό πλαίσιο πίστης Ινδών, Αιγυπτίων και ελληνορωμαϊκής θρησκείας: το Πυθαγόρειο Άκουσμα θυμίζει έντονα την πραγματικότητα.

terra papers